Het doek gaat open voor Regie: Rembrandt, in Museum Rembrandthuis
Rembrandt was een meesterlijke verhalenverteller, niet in woorden maar in beeld. Hiervoor gebruikte hij technieken die ook in het theater werden ingezet, zoals gezichtsuitdrukkingen, gebaren, belichting, kostuums en attributen. En hij ging op zoek naar het moment waarop de spanning te snijden is – de ultieme suspense. In de tentoonstelling Regie: Rembrandt zet Museum Rembrandthuis Rembrandts rol als regisseur van zijn kunstwerken voor het eerst in de schijnwerpers. En wordt duidelijk hoe 17de-eeuwse schilders en theatermakers elkaar inspireerden.
Voor de tentoonstelling komt een aantal topstukken naar Museum Rembrandthuis, uit onder andere het Staatliche Museen zu Berlin, Mauritshuis en The Kremer Collection.
Bekijk hier de activiteiten rondom de tentoonstelling
Zeven regietechnieken |
 |
|
Net als theaterregisseurs zette Rembrandt alle elementen in zijn kunstwerken naar zijn hand, met als doel een verhaal zo meeslepend en overtuigend mogelijk te verbeelden. Om gezichtsuitdrukkingen te oefenen, ging Rembrandt voor de spiegel zitten en maakte hij dit soort etsen. De 7 belangrijkste regietechnieken waren:
|
Het schandaal |
|
|
De Bijbelse Suzanna staat op het punt om te gaan baden. Twee machtige mannen, ouderlingen, beloeren haar vanuit de bosjes. Ze fluisteren haar toe dat ze seks met haar willen. Suzanna schrikt. Rembrandt laat hier de ‘peripetie’ zien, de grote wending in het verhaal en daarmee het meest beladen moment. De draaiing van Suzanna’s lichaam weerspiegelt het omslagmoment in het verhaal. Haar blik kruist de onze – Rembrandt betrekt ons in haar lot. Want wat gaan we doen? Schieten we haar te hulp? Of blijven we voyeurs? Een meesterlijke regie, want ongemakkelijker dan dit wordt het bijna niet. |
Een vreselijke leugen |
|
|
Dit schilderij – dat een Bijbels verhaal verbeeldt – gaat over een vreselijke leugen. Rechts staat Potifar, hoveling van de farao. Hij hoort hoe zijn vrouw verklaart dat ze bijna is verkracht door Jozef. Maar in werkelijkheid was zijzelf de dader. De schok op het gezicht van Jozef (links in de schaduw) spreekt boekdelen. In het Bijbelverhaal komt Jozef helemaal niet voor in deze scène. Maar in zijn regie voegde Rembrandt hem toe om duidelijk te maken dat hier groot onrecht plaatsvindt. Dit schilderij maakte Rembrandt in het Rembrandthuis en komt na bijna 400 jaar weer terug. |
De perfecte tulband |
|
|
Volgens meerdere leerlingen van Rembrandt kon hij wel twee dagen doen over het opbinden van een tulband. Hij nam blijkbaar de tijd om kostuumonderdelen goed in elkaar te zetten, voordat hij ging tekenen of schilderen. Deze studie van een oude man zal waarschijnlijk net zo aandachtig zijn voorbereid. Rembrandt maakte dit schilderij als voorstudie voor de hogepriesters op zijn schilderij van de berouwvolle Judas (collectie Mulgrave Castle, Verenigd Koninkrijk). Hij wilde precies weten hoe het licht van achteren op een mannenhoofd met een tulband valt. |
Vier verhalen in één |
|
|
|
Meestal laten kunstwerken één moment zien, één scène. Net als in het theater, waar eenheid van tijd, plaats en handeling een gouden regel is. Maar Rembrandt bracht in deze ets vier momenten uit één Bijbelverhaal bij elkaar, alsof ze tegelijkertijd plaatsvonden. Hij regisseerde de menigte in fraaie ‘troeping’ (groepjes) en met ‘sprong’ (variatie in hoogte). En hij bracht volop ‘verscheydenheydt’ (variatie) aan in de personages. De voorstelling heeft bovendien iets theatraals: het doet denken aan de ‘vertoningen’ (tableaux vivants), die zo populair waren in de Schouwburg. |
|
Rembrandt, Christus predikend (‘De Honderdguldenprent’) (detail), ca. 1648. Collectie Museum Rembrandthuis, Amsterdam |
Activiteiten rondom de tentoonstelling
Tentoonstelling in het Stadsarchief Amsterdam
Gelijktijdig met de tentoonstelling Regie: Rembrandt organiseert het Stadsarchief Amsterdam een schatkamertentoonstelling waarin de bredere context van de Amsterdamse Schouwburg, zijn toneelschrijvers en acteurs, en de rol van de schouwburg in de stad worden belicht.
De tentoonstelling Regie: Rembrandt is van 2 maart tot 26 mei 2024 te zien in Museum Rembrandthuis.
