Regie: Rembrandt

Het doek gaat open voor Regie: Rembrandt, in Museum Rembrandthuis

Rembrandt was een meesterlijke verteller van verhalen, niet in woord maar in beeld. Hij regisseerde zijn figuren zorgvuldig en paste trucs toe die vaak afkomstig waren uit het theater. In het voorjaar van 2024 organiseert Museum Rembrandthuis de tentoonstelling Regie: Rembrandt. De tentoonstelling laat zien dat Rembrandts kunst en het theater in de stad Amsterdam nauw met elkaar verbonden zijn. Het is de eerste tentoonstelling die Rembrandt als regisseur in de spotlight zet.

Voor de tentoonstelling komt een aantal topstukken naar Museum Rembrandthuis, waaronder het schilderij Potifars vrouw beschuldigt Jozef (1655) uit de Gemäldegalerie in Berlijn, dat daarmee voor drie maanden terugkeert naar het huis waar Rembrandt het schilderde.

De tentoonstelling Regie: Rembrandt vindt plaats van 2 maart tot 26 mei 2024 in Museum Rembrandthuis. De perspreview vindt plaats op dinsdag 27 februari 2024.

Rembrandt vertelt verhalen in beeld

In Regie: Rembrandt gaat de bezoeker ‘de vloer op’, op zoek naar de manier waarop Rembrandt zijn voorstellingen ‘regisseerde’. Rembrandt wist hoe belangrijk het was om een pakkend moment uit een verhaal te kiezen om uit te beelden. Schilders kozen vaak voor een omslagpunt in het verhaal, wat op het toneel ‘peripetie’ heet. Dat is het beslissende moment waarop de (hoofd)persoon – vaak door een plotselinge gebeurtenis – tot een ingrijpend inzicht komt. Kunstenaars beeldden dan vaak de emotionele uitbarsting na dit omslagpunt uit, met als gevolg schilderijen vol drama. Maar Rembrandt koos graag voor een moment dat daar net aan voorafgaat, het moment waarop de spanning te snijden is. Zo betrekt hij de kijker bij de scène, die daardoor meeleeft en meevoelt. Een prachtig voorbeeld is zijn schilderij van Suzanna, een bruikleen uit het Mauritshuis (Den Haag). Rembrandt toont de naakte Suzanna die op het punt staat een bad te nemen maar zich opeens realiseert dat ze bespied wordt door twee mannen met slechte intenties.

Rembrandt voor de spiegel

Als regisseur van zijn verhalen maakte Rembrandt gebruik van allerlei technieken die ook in het theater werden toegepast. Zo onderzocht hij van jongs af aan gezichtsuitdrukkingen. Dit deed hij door zelf voor de spiegel te acteren en zijn spiegelbeeld vast te leggen in etsen. Ook had hij kennis van de universele handgebaren die door redenaars en acteurs werden gebruikt om hun woorden kracht bij te zetten. Kostuums bestudeerde hij onder meer in het theater. Zijn leerlingen stonden soms model voor elkaar in ingewikkelde houdingen, en hij koos bij voorkeur voor een dramatische belichting. De bezoeker leert deze en andere aspecten van Rembrandts regie kennen aan de hand van prenten, tekeningen en schilderijen. Bij drie van zijn meesterwerken (Suzanna, Potifars vrouw beschuldigt Jozef en de Honderdguldenprent) wordt langer stilgestaan om te onderzoeken hoe Rembrandt de theatrale middelen inzette en met welk effect.

De theaterbezoeker Rembrandt

De tentoonstelling besteedt ook aandacht aan Rembrandt als theaterbezoeker. In Rembrandts tijd maakte de toneelwereld in Amsterdam een belangrijke professionaliseringsslag door. Tot het begin van de zeventiende eeuw was theater een voorrecht voor de elite; het werd opgevoerd in exclusieve clubs, rederijkerskamers. De minder gefortuneerde stadsbevolking kon theater slechts sporadisch ervaren op straat, zoals tijdens de herfstkermis waar kwakzalvers en internationale rondreizende toneelgezelschappen optraden. Maar met de opening van de eerste schouwburg in Nederland, in januari 1638 in Amsterdam, veranderde dit drastisch. Vanaf dat moment kon het publiek maar liefst twee keer per week voorstellingen zien. Er waren drie rangen: dure loges, gewone tribuneplekken en goedkope staplaatsen.

Rembrandt bezocht het theater, tekende acteurs en kende toneelschrijvers en schouwburgbestuurders. Bovendien woonde hij in de buurt waar een belangrijk deel van het theaterrepertoire vandaan kwam. Op het eiland Vlooienburg, nu het Waterlooplein, woonden Sefardische Joden die het Spaanse theater naar Amsterdam brachten en vertaalden. Deze stukken waren een doorslaand succes.

Tentoonstelling in het Stadsarchief Amsterdam

Gelijktijdig met de tentoonstelling Regie: Rembrandt organiseert het Stadsarchief Amsterdam een schatkamertentoonstelling waarin de bredere context van de Amsterdamse Schouwburg, zijn toneelschrijvers en acteurs, en de rol van de schouwburg in de stad worden belicht.

Rembrandts pauwen

01.07.23- 15.10.23

In dezelfde tijd dat Rembrandt zijn nieuwe huis aan de Jodenbreestraat betrok, schilderde hij zijn Stilleven met pauwen. Misschien maakte hij het zelfs speciaal voor zijn nieuwe huis. Het is een bijzonder werk binnen zijn oeuvre: Rembrandt maakte slechts een ander geschilderd stilleven. Het Stilleven met pauwen, dat doorgaans in de Eregalerij van het Rijksmuseum hangt, is vanaf 1 juli voor het eerst te zien in Museum Rembrandthuis – de plek waar Rembrandt heeft gewoond en zijn meesterwerken heeft gemaakt.

Rembrandt schilderde twee pauwen – dóde pauwen om precies te zijn. Het is een uitzonderlijk kunstwerk. Er is maar één ander schilderij van hem waar ook een dode vogel de hoofdrol speelt (De roerdompjager, 1639). Het schilderij met de pauwen heeft veel weg van een decoratiestuk, een kunstwerk dat een interieur moet verfraaien. Het werd vaak wat hoger opgehangen, bijvoorbeeld boven een deur. Pauwen zijn een geschikt onderwerp voor zo’n decoratiestuk, omdat ze een zekere landelijke sfeer met zich meebrengen.

Oog-in-oog met een meesterwerk
Rembrandts Stilleven met pauwen is, na het succes van Titus, het tweede kunstwerk in een serie schilderijen waar bezoekers geïsoleerd en in alle rust van kunnen genieten. Gemiddeld besteden mensen maar twintig seconden aan het bekijken van een kunstwerk. Maar er valt zoveel meer te ontdekken als je langer blijft kijken. De multimediatour biedt een soort begeleide meditatie: slow looking.

Milou Halbesma, directeur van Museum Rembrandthuis: “In ons museum kom je dicht bij Rembrandt. We hebben een van ’s werelds grootste collecties van Rembrandts etsen en fantastische bruiklenen van zijn tijdgenoten, maar we hebben geen schilderijen van de meester in onze eigen collectie. Op basis van onze expertise en goede netwerk, werken we samen met musea over de hele wereld om de beste kunstwerken in Rembrandts voormalige huis te laten zien. Het is een unieke en ontroerende ervaring om de schilderijen die hier, in zijn atelier, zijn gemaakt ook daadwerkelijk hier te kunnen zien, bijna 400 jaar later. We zijn het Rijksmuseum dan ook zeer dankbaar voor het uitlenen van dit prachtige schilderij.”

Framing Rembrandt

4 november 2023 – 5 februari 2024

Rembrandt kent vele gezichten: het genie, de molenaarszoon, de rebel. Allemaal labels die door de eeuwen heen op de beroemde kunstenaar zijn geplakt. In de tentoonstelling Framing Rembrandt neemt Museum Rembrandthuis je mee langs vier eeuwen beeldvorming aan de hand van kunstwerken, documenten en verrassende objecten. Een van de tentoonstellingszalen wordt bovendien omgebouwd tot een bioscoop, waar fragmenten uit biopics (biografische fictiefilms) over Rembrandt worden getoond; van de vroegste film uit 1920, via een nazi-propagandafilm uit 1942 tot aan de nieuwste verfilming van Rembrandts leven uit 2006.

Rembrandt Open Studio

Na een succesvolle eerste editie van Rembrandt Open Studio in 2020 (met kunstenaars Iriée Zamblé en Timothy Voges) en het tijdelijke tattoo-atelier van Schiffmacher & Veldhoen dit voorjaar, zullen dit najaar weer twee hedendaagse kunstenaars aan het werk gaan bij Rembrandt thuis. Abul Hisham (1987) en Guy Vording (1985) houden gedurende anderhalve maand atelier in Museum Rembrandthuis. Hisham en Vording hebben net als Rembrandt een geheel eigen stijl en eigenzinnige blik op de wereld. Ook zijn beide kunstenaars, net als Rembrandt, echte verhalenvertellers. In één beeld weten ze een herinnering, maatschappijkritiek, situatie of karakterschets te vangen.

Rembrandt kijkt mee over je schouder: Twee kunstenaars verhuizen dit najaar tijdelijk met hun studio naar de Open Studio van Museum Rembrandthuis.

Museum Rembrandthuis nodigt dit najaar de twee hedendaagse kunstenaars Abul Hisham (1987) en Guy Vording (1985) uit om voor een periode van anderhalve maand hun atelier te verplaatsen naar de Open Studio van het museum. Al in de zeventiende eeuw was Rembrandts huis een creative hub: een plek waar Rembrandt en zijn leerlingen elke dag kunst maakten. Nu, 400 jaar later, krijgen kunstenaars weer de kans om in Rembrandts huis te werken.

Van 1 oktober t/m 15 november 2023 werken Hisham en Vording soms samen en soms afwisselend in de Museum Rembrandthuis.

De Open Studio is een voor bezoekers toegankelijke atelier waarin zij worden uitgenodigd om dichter bij het maakproces van hedendaagse kunst te komen en kennis te maken met een nieuwe generatie getalenteerde makers. Het project startte in 2020 en ieder najaar verwelkomt Museum Rembrandthuis hedendaagse kunstenaars om te werken in het huis het kunstenaarschap wordt gevierd. De Open Studio is in een nieuwe museumzaal die sinds de heropening in maart 2023 permanent toegankelijk voor publiek.

Hisham en Vording zijn net als Rembrandt gericht op een eigen techniek, stijl en eigenzinnige blik op de wereld. Hisham werkt veelal met pastelkrijt en ruwe pigmenten op doek en hout. Vording werkt alleen met enkel potlood en papier. Net als Rembrandt zijn ook beide kunstenaars echte verhalenvertellers. In één beeld weten ze een herinnering, maatschappijkritiek, situatie of karakterschets te vangen.

Abul Hisham:

‘Being given the opportunity to interact more with the visitors will be a new experience for me, one that I look forward to: I like to meet and talk to people and I’m happy that I’ll be able to show them my practice personally.’

Guy Vording:

‘Ik geloof dan ook dat een verblijf in het Rembrandthuis − met zijn geschiedenis, zijn bewoners en het publiek − mijn werk nog meer zal beïnvloeden. Ik kijk ernaar uit om dat spel, die uitwisseling aan te gaan. Als een student die zich laat leiden door de meester.‘

Museum Rembrandthuis

Nergens ter wereld kom je dichter bij Rembrandt dan in Museum Rembrandthuis. Wij willen de wereld inspireren met Rembrandt, zijn werk en zijn leven. Hier, in hartje Amsterdam, woonde en werkte hij negentien jaar lang. Het huis waar hij vol ambitie begon, maar dat hij door financiële problemen moest verlaten. Bijna 400 jaar later is Museum Rembrandthuis het enige museum ter wereld dat volledig is gewijd aan Rembrandt.

Abul Hisham (1987) Hisham werkt hoofdzakelijk met pastelkrijt en ruwe pigmenten op hout. Hierin ziet hij Rembrandt als een groot voorbeeld: Rembrandts bereidingswijze en toepassing van verf inspireren Hisham in zijn eigen kunstenaarspraktijk. Veel van Hishams kunstwerken vormen een reeks: samen vertellen ze een groter verhaal over verlangens, de dood, religie en sociaal-politieke systemen. Ook zijn eigen herinneringen, aan zijn leven en familie in India, vinden vaak hun weg naar zijn kunstwerken. Toch geeft hij niet alles weg: kijkers krijgen de ruimte om de vele symbolen en betekenissen zelf te ontrafelen en te interpreteren. Hisham voltooide in 2012 zijn masteropleiding in Hyderabad, India en is sindsdien werkzaam als beeldend kunstenaar. In 2021 verhuisde hij naar Nederland voor een opleiding aan de Rijksakademie voor Beeldende Kunsten, die hij dit jaar heeft afgerond.

Abul Hisham, Portrait of a Lawyer, 2022

Hisham: ‘As a painter I feel a great kinship with Rembrandt’s works. I still remember how I used Rembrandt’s famous painting of Belsshazar’s Feast as a reference. I have always been fascinated by his use of colour and texture, his experiments and his compositions. It is a rare experience to be working so close to his own studio, printmaking space and the collection of his etchings. I feel that through this residency I can continue my practice, research and experiment in Rembrandt’s footsteps. Being given the opportunity to interact more with the visitors will be a new experience for me, one that I look forward to: I like to meet and talk to people and I’m happy that I’ll be able to show them my practice personally.’

Website: Rijksakademie – Abul Hisham

Guy Vording (1985) Vording volgt in Rembrandts voetsporen als het gaat om weten wat je weglaat en waar je juist de aandacht op vestigt om een verhaal treffend te verbeelden. Zijn kunstwerken beginnen met Amerikaanse tijdschriftartikelen uit de jaren 1940, die hij al jaren in albums verzamelt. Na het kiezen van een geschikte pagina, besluit Vording eerst welk deel van de illustratie en tekst hij wil behouden. Vervolgens kleurt hij de rest in met potlood. Wat overblijft is telkens een verrassend nieuw beeldverhaal, waarin het vaak gaat over het innerlijk leven van mensen versus maatschappelijke verwachtingen of aannames. Vording is in 2013 afgestudeerd aan de HKU en sindsdien werkzaam als beeldend kunstenaar.

Guy Vording, Black Pages: Vanavond niet, 2020.

Vording: ‘Hoewel ik mij van nature vastklamp aan mijn eigen vertrouwde atelier, begon ik me de laatste maanden juist te oriënteren naar plekken buiten mijn studio. Dat ik nu de kans krijg om in hetzelfde huis te werken als Rembrandt voelt als een eer en kon zich op geen beter moment aandienen. De etsen van Rembrandt hebben mij altijd aangetrokken en zijn bewust en onbewust een invloed geweest op mijn werk. Vooral binnen de werken van mijn serie Black Pages. De haarfijne lijnen die hij gecontroleerd heeft gezet en het licht-donkerspel zijn mij niet vreemd. Ik geloof dan ook dat een verblijf in het Rembrandthuis − met zijn geschiedenis, zijn bewoners en het publiek − mijn werk nog meer zal beïnvloeden. Ik kijk ernaar uit om dat spel, die uitwisseling aan te gaan. Als een student die zich laat leiden door de meester.‘

Website: Kunstenaar | Guy Vording | Amsterdam

Rembrandt & de liefde

1 juli – 15 oktober 2023

Rembrandt staat bekend als een hartstochtelijke man. Maar zie je dat ook terug in zijn etsen? Van 1 juli t/m 15 oktober 2023 kijk je door Rembrandts ogen naar de liefde in de tentoonstelling Rembrandt en de liefde in Museum Rembrandthuis. Het gaat om allerlei soorten liefde: dramatische liefde, speelse liefde, ouderliefde, naastenliefde en de liefde tussen mens en dier. Maar ook Rembrandts voorliefdes voor wandelen en het verzamelen van rariteiten komen aan bod. En natuurlijk ontbreekt Rembrandts grootste liefde niet: zijn vrouw Saskia.

Rembrandt en de liefde bevat 50 etsen uit de collectie van Museum Rembrandthuis om verliefd op te worden. In de zaal voorafgaand aan de tentoonstelling kun je alvast in Rembrandts huid kruipen: maak aan de tekentafels een tekening van iets of iemand waar je van houdt. Of van iets anders, puur vanuit liefde voor het tekenen zelf.

Grote liefde

Over wie Rembrandts grote liefde was, bestaat geen twijfel. Dat was Saskia Uylenburgh, dochter van de burgemeester van Leeuwarden. Het stel trouwde in 1634 en kreeg een zoon. Vrij gauw sloeg het noodlot toe: in 1642 overleed Saskia. Rembrandt was er kapot van. Na Saskia zou Rembrandt nog liefdesrelaties hebben met Geertje Dircx en Hendrickje Stoffels. Maar opvallend genoeg is Saskia de enige van wie hij etsen maakte. Rembrandts etste haar zowel op haar mooist, behangen met parels, als op haar kwetsbaarst, tijdens haar ziekbed. Maar de tentoonstelling Rembrandt en de liefde gaat verder dan alleen Rembrandts grote liefde. In de acht thema’s die hierop volgen worden Rembrandts voorliefdes, zowel in het leven als in de kunst, uit de doeken gedaan.

Rembrandt leren kennen

Rembrandt etste verschillende dramatische liefdes. Ze geven blijk van zijn passie voor grootse en meeslepende verhalen. Maar we zien in zijn prenten ook vaak de speelse liefde van alledaagse koppeltjes. Zijn voorstellingen over ouderliefde en naastenliefde tonen zijn grote inlevingsvermogen. En door de vele honden die rondsnuffelen in zijn etsen kunnen we vrij zeker stellen dat Rembrandt een ‘hondenmens’ moet zijn geweest. Ook onthullen zijn prenten wat Rembrandts twee grootste hobby’s waren: het verzamelen van rariteiten voor zijn kunstcaemer en het maken van wandelingen in en rond Amsterdam – met beide vormen van tijdverdrijf verenigde hij het aangename met het nuttige. En hoe zit het dan met zijn zelfportretten? Was dit eigenliefde, of juist slimme marketing?

Goed kijken

Veel van Rembrandts etsen in Rembrandt en de liefde zijn een uitnodiging om goed te kijken. Het vertoon van liefde ligt er namelijk niet altijd dik bovenop. Neem bijvoorbeeld een van Rembrandts beroemdste etsen: De drie bomen uit 1643. De aanzwellende wolken, de striemende regen en het eenzame groepje bomen leveren een hoop dramatiek op. Dit past bij de hevige passie van het jonge stel. Kun jij dit verscholen liefdespaar vinden op de ets?

Titus is weer thuis

Een zoon, een vader, een meesterwerk
18 maart – 11 juni 2023

Dromerig staart de jonge Titus van Rijn over de rand van zijn lessenaar. Vader Rembrandt ving zijn blik in 1655, toen hij met zijn familie in het statige pand aan de Amsterdamse Jodenbreestraat woonde. Bijna 400 jaar later is het gelukt om Titus weer thuis te krijgen – op de plek waar Rembrandts meesterwerk is geschilderd, in het huis waar Titus is geboren. In Museum Rembrandthuis kom je straks oog-in-oog met het iconische schilderij uit de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen. Een speciale ruimte in de tentoonstelling Tekenkunst biedt een unieke ervaring: via de multimediatour word je als bezoeker begeleid in het kijken. Een soort guided meditation, maar dan met drie opties: een kunsthistorisch achtergrondverhaal, een psychologische beschrijving van vader en zoon en verschillende soorten muzikale begeleiding. Je ontdekt zo telkens weer iets nieuws in het beroemde schilderij van Rembrandt.

‘Titus is weer thuis’ is mogelijk gemaakt dankzij het project ‘Buitenkans’ van de Turing Foundation en Vereniging Rembrandt en dankzij bruikleengever Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. ‘Buitenkans’ biedt kunstmusea in Nederland de mogelijkheid om een kleine presentatie te organiseren rond een bruikleen uit een andere Nederlandse openbare collectie om zo de rijkdom de Collectie Nederland te laten zien. Dit is de eerste tentoonstelling van dit project.

SLOW LOOKING MET TITUS

Hoe langer je naar Rembrandts beroemde portret van zijn zoon Titus kijkt, des te meer je ziet. In Museum Rembrandthuis kun je even een-op-een met Titus zijn. In de multimediatour vind je drie manieren om het schilderij te bekijken en te ervaren, een soort guided meditation. Wil je alvast een voorproefje? Klik op de video en mediteer met Titus, begeleid door geluiden uit het kunstenaarsatelier. Welk effect heeft dit geluid op hoe je het schilderij ervaart?

Tekenkunst

74 tekeningen van Rembrandt, Bol, Maes en anderen
The Peck Collection, Ackland Art Museum (USA)
18 maart – 11 juni 2023

Voor het eerst in Europa zijn 74 tekeningen van onder andere Rembrandt, Bol en Maes uit The Peck Collection (Ackland Art Museum, USA) te zien, op de plek waar Rembrandt zelf zijn tekeningen maakte. Je komt haast niet dichter bij een kunstenaar dan door zijn tekeningen. Anders dan schilderijen en etsen, vertellen tekeningen namelijk nóg meer over de werkwijze. Je kunt de hand van de kunstenaar volgen langs de tekenlijnen – of het nu gaat om een snelle schets of om een nauwkeurig uitgewerkt kunstwerk. De tentoonstelling Tekenkunst in Museum Rembrandthuis is ingedeeld in zeven hoofdstukken, die samen de centrale vraag beantwoorden: ‘Waarom maakte een zeventiende-eeuwse kunstenaar tekeningen?’ In de nieuwe, derde tentoonstellingszaal organiseert het museum workshops tekenen met zeventiende-eeuwse technieken en materialen.

Kijk mee over de schouder van de kunstenaar

Je komt haast niet dichter bij een kunstenaar dan door zijn tekeningen. Anders dan schilderijen en etsen, vertellen tekeningen namelijk nóg meer over de werkwijze. Tekeningen geven de mogelijkheid om de hand van de kunstenaar te volgen langs de tekenlijnen – of het nu gaat om een snelle schets of om een nauwkeurig uitgewerkt kunstwerk. In de tijd van Rembrandt werkten kunstenaars ‘nae het leven’ en gaven ze weer wat ze zagen: de natuur, de stad, de mensen. De tentoonstelling Tekenkunst in Museum Rembrandthuis brengt de tekenpraktijk van Rembrandt en zijn tijdgenoten in beeld in zeven thema’s: ‘Oefenen in het atelier’, ‘Ideeën uitwerken’, ‘Motieven verzamelen’, ‘Kunst maken’, ‘Plaatsen tijdens wandelingen vastleggen’, ‘Observaties vastleggen’ en ‘Herinneringen aan verre reizen vastleggen’. Samen beantwoorden zij de centrale vraag: ‘Waarom maakte een 17de-eeuwse kunstenaar tekeningen?’

Amerikaanse voorliefde voor 17de-eeuwse Nederlandse kunst

Het verzamelaarsechtpaar Peck legde de afgelopen decennia een topcollectie tekeningen aan van 17de-eeuwse meesters. Daarmee staan zij in een traditie van beroemde Amerikaanse verzamelaars die zich op deze periode hebben gericht, onder wie Herny Clay Frick (oprichter van de Frick Collection) en Thomas Kaplan (oprichter van The Leiden Collection). De Pecks doneerden in 2016 hun miljoenencollectie 17de-eeuwse Hollandse en Vlaamse tekeningen aan het Ackland Art Museum van de University of North Carolina, in Chapel Hill, Verenigde Staten. Deze gift ging gepaard met een publicatie een tentoonstelling in Ackland. De verzameling met maar liefst 74 tekeningen, waaronder enkele Rembrandts, beleeft nu zijn Europese première in Museum Rembrandthuis in Amsterdam.

Klik hier voor meer informatie over de Peck-collectie

Deze tentoonstelling is georganiseerd door the Ackland Art Museum at the University of North Carolina at Chapel Hill

Bekijk hier alle activiteiten rondom de tentoonstelling Tekenkunst

Kijk mee over de schouder van de kunstenaar

Amerikaanse voorliefde voor 17de-eeuwse Nederlandse kunst

Museum Rembrandthuis

Schrijf je in voor de nieuwsbrief